Słabi w sojuszach, czyli krach „wstawania z kolan”

Amerykanów absorbuje Wenezuela, co zrozumiałe, a Polska za chwilę będzie musiała się odnaleźć wobec zaskakujących zmian sytuacji na Ukrainie i Białorusi. Nikt nie zrobi tego za nas. Za rządów PiS zwłaszcza wobec wschodu realizowano politykę, która bardziej brała pod uwagę interesy Niemiec czy USA, niż los Polaków na tych terenach i zdanie wywodzących się stamtąd kresowian.

Hasło trzeciomajowej defilady – „Silni w sojuszach” – nie znajduje potwierdzenia w rzeczywistości. Budżet Pentagonu na 2020 r. nie przewiduje środków na wzmocnienie amerykańskiej obecności w Polsce. Fort Trump, którego budowę w kraju zapowiedział Andrzej Duda w trakcie wrześniowej wizyty w Waszyngtonie (podczas której uwieczniono na zdjęciu, jak podpisuje dokument, stojąc przy siedzącym prezydencie USA) może podzielić los tarczy antyrakietowej, z której zrezygnowała w 2009 r. by nie drażnić Rosji ekipa Baracka Obamy. Zwolennikiem budowy nowej bazy amerykańskiej w Polsce był zdymisjonowany w grudniu sekretarz obrony James Mattis. Gdy odszedł – następcy prosili stronę polską, by nazwy Fort Trump nie używać. Nie wiadomo jeszcze, czy prezydent USA przyjmie zaproszenie na 80-lecie wybuchu wojny, tym trudniej więc spekulować, co w Polsce ogłosi.

Dogadywanie się z Rosją, Chinami i wszystkimi innymi to rzecz dobra, a nie zła – stwierdził Donald Trump po telefonicznej rozmowie, jaką 3 maja odbył z Władimirem Putinem. Już w kampanii zasłynął twierdzeniem, że „kraje, których bronimy, muszą pokryć koszty obrony. Jeśli odmówią, USA powinny być gotowe, żeby pozwolić im, aby broniły się same”[1]. Inny czołowy republikanin Newt Gingrich oznajmiał, że Estonia to przedmieście Petersburga i nie jest pewien, czy dla jej obrony USA zaryzykują wojnę nuklearną. Nigdy wcześniej amerykańscy sternicy nie podważali tak jawnie artykułu 5 Traktatu Waszyngtońskiego, zobowiązującego sygnatariuszy do wzajemnej obrony. Sam Trump mówił jeszcze w kampanii, że NATO jest przestarzałe (marzec 2016).

Polska dyplomacja i obronność wciąż nie odrobiły strat po zwołanej wprawdzie przez Amerykanów, ale… w Warszawie, a nie żadnym Camp David, lutowej konferencji w sprawie Iranu. Samego Iranu na nią nie zaproszono, jak Czechosłowacji na salę obrad konferencji monachijskiej w 1938 r. Przy okazji premier Benjamin Netanjahu obraził gospodarzy, zarzucając Polakom, że kolaborowali z nazistami, bo w Izraelu trwała właśnie kampania wyborcza i zabiegał o głosy nacjonalistów.

Tyle, że w momencie uzgadniania terminu konferencji wszyscy o tej zbieżności wiedzieli. Przy okazji zepsuliśmy kontakty z Iranem, rozwijające się doskonale już w czasach gdy rozmówcą Edwarda Gierka był szach Mohammad Reza Pahlavi. Serwilizmem wobec Amerykanów pogorszyliśmy sobie opinię w Trzecim Świecie, kiedyś świetną, gdy w Polsce studiowało wielu przyszłych liderów z krajów o tzw. niekapitalistycznej drodze rozwoju.

O zdolności kaptowania przez PiS sojuszników na arenie międzynarodowej świadczy pamiętny wynik głosowania nad kandydaturą Donalda Tuska na przewodniczącego Rady Europejskiej: 1 do 27. Nawet najlepszy przyjaciel Jarosława Kaczyńskiego premier Węgier Victor Orban wsparł Tuska, bo zależało mu na relacjach z politykami zachodnioeuropejskimi.

Sojusznicy ekipy PiS dziś skupieni są na krajach tak odległych jak Wenezuela (Stany Zjednoczone) lub własnych problemach historycznej wagi (Wielka Brytania), wykluczających angażowanie się w nasze. Zaś w interesach niektórych z nich trudno doszukać się zbieżności z polskimi, jak w działaniach Niemiec wobec Ukrainy, na których popieraniu już straciliśmy i po porażce Petra Poroszenki z Wołodymyrem Zełenskim musimy politykę wschodnią budować od nowa. A to trudne, gdy sytuacja zmienia się z tygodnia na tydzień.

Komik Wołodymyr Zełenski (którego partia, nazwana od tytułu serialu, gdzie zagrał uczciwego nauczyciela, zostającego prezydentem – „Sługa Ludu”, nie jest reprezentowana w obecnym parlamencie) chce go rozwiązać, więc dąży do jak najszybszej prezydenckiej inauguracji, bo inaczej termin minie. Spotkał się z liderami klubów w Radzie Najwyższej, ale nie przyszedł reprezentant Bloku Petra Poroszenki, pokonanego w wyborach producenta wyrobów cukrowniczych. Poroszenkę popierały Niemcy, USA i Polska. O Zełenskim polska dyplomacja dopiero czegoś się dowiaduje.

Zaś w Mińsku żartują, że białoruskie KGB nie śledzi już polskich dyplomatów, bo szkoda na to czasu. A dzieją się na Białorusi wydarzenia zaskakujące. Aleksander Łukaszenka skrócił pobyt na forum w Pekinie, gdzie rozmawiał także z Putinem. Wkrótce aresztowano pod zarzutem korupcji wiceszefa Rady Bezpieczeństwa Andrieja Wturina, wieloletniego szefa ochrony prezydenta oraz Siarhieja Swadziejewa szefa Biełtelekomu, zawiadującego internetem i telefonami. Wcześniej w marcu wyłapano dziesięciu najemników, którzy walczyli przedtem w Donbasie, zresztą po obu stronach. W kręgu podejrzeń znalazło się sześciu generałów z MON i MSW.

Wiadomo, że cel spiskowców stanowiło pozbycie się rządzącego od 25 lat Łukaszenki, co do sposobu krążą różne wersje: od zastąpienia go jego synem, poprzez wsparcie kandydata zdolnego go pokonać w wyborach, uwięzienie po zamachu stanu aż po fizyczną likwidację bat’ki. Rosja odwołała z Mińska swojego ambasadora Michaiła Babicza, który spotykał się z przedstawicielami Międzynarodowego Funduszu Walutowego i niczym firma consultingowa wskazywał im warte wspierania białorusko- rosyjskie inicjatywy gospodarcze [2]. Jak to ujmuje ekspert Witold Jurasz: „Łukaszenka doskonale rozumie, że to Moskwa, a nie Zachód mu zagraża i może pozbawić go władzy” [3].

Polska w tej grze się nie liczy, pomimo licznych więzi historycznych z sąsiadem. Stosuje wobec niego dwa podejścia: marszałek Senatu Stanisław Karczewski z pozą pierwszego naiwnego tytułował Łukaszenkę ciepłym człowiekiem. Z kolei TV Biełsat, zamiast zadbać o promocję polskich przedsiębiorców czy skutecznie wspierać Polaków z Białorusi, realizuje dawną koncepcję zachodnią wzmacniania słabej białoruskiej opozycji. Jej nie pomoże, za to zraża do Polski umiarkowanych Białorusinów, nie tolerujących misjonarstwa czy pouczeń z naszej strony. Szkodzi też interesom polskich przedsiębiorców i sytuacji tamtejszych Polaków, w czasach Andżeliki Borys aktywnych i domagających się należnych praw, a dziś spacyfikowanych.

Nowa ekipa wciąż nie bierze pod uwagę zdania środowisk kresowych w Polsce. Pomimo marketingowych deklaracji o wstawaniu z kolan – dyplomacja PiS nic nie robi dla poprawy warunków życia Polaków, dyskryminowanych na Litwie, gdzie walczą o prawa do kultury i języka oraz na Ukrainie, gdzie wciąż czekają na godne upamiętnienie bohaterstwa Orląt Lwowskich i prawdę o rzezi wołyńskiej. Charakterystyczne, że Ojczyzna ich nie wspiera – choć tak Ukraina jak Litwa to kraje oficjalnie sojusznicze. Rodakom tam zamieszkałym lepiej pomagają organizacje społeczne. A Polaków w Niemczech w ogóle nie uznaje się za mniejszość narodową, co kontrastuje z rozbudowanymi swobodami, jakimi mniejszość niemiecka cieszy się u nas, w tym z ułatwieniem wyłaniania posłów (listy nie obowiązuje próg 5 proc poparcia).

Umiesz liczyć, licz na siebie – mówi znane powiedzenie. W tym momencie ekipa PiS może porachować śmigłowce, których nie kupił, choć obiecywał, były minister obrony Antoni Macierewicz albo fundusze, wydane na obronę terytorialną zamiast na realną poprawę bezpieczeństwa kraju…

[1] wystąpienie w Center for The National Interest 27 kwietnia 2016
[2] Wiesław Romanowski. Rosja kusi Białoruś. Polityka.pl z 3 maja 2019
[3] Witold Jurasz. Po Ukrainie czas na Białoruś? Czy Kreml szykuje anszlus? Onet.pl z 4 maja 2019